Het is een cynische truc die inmiddels steeds bekender wordt, en toch blijven mensen erin trappen. Doe jezelf voor als lid van de tegenpartij, creëer een profiel op sociale media, sla opruiende taal of onzin uit, en wacht tot de woede zich tegen je tegenstander keert. Helaas werkt deze online oplichting niet alleen door creatie van bijvoorbeeld fictieve politici, maar zelfs door personificatie van een bestaande politieke partij. Team Kieskijker ging op onderzoek uit.
Sinds WhatsApp een nieuw privacybeleid aankondigde, zijn veel mensen overgestapt naar privacy-vriendelijke alternatieven zoals Signal en Telegram. (Opvallend detail: laatstgenoemde kreeg na de rellen in Washington DC een grote toevloed van rechts-extremisten die van andere platforms waren gegooid wegens gecoördineerde schadelijke activiteiten.) Ook in Nederland stappen veel mensen van WhatsApp over naar alternatieve chat apps. Uiteraard ontstaan daar ook nieuwe groepen.
Op 13 januari 2021 wordt op Telegram een nieuw ‘kanaal’ aangemaakt dat lijkt te gaan om een berichtengroep van politieke partij BIJ1. Lijkt — want als je beter kijkt, zie je dingen die niet kloppen. Zoals een nep Sylvana Simons Facebook post. (88 is neonazi code voor ‘Heil Hitler’.) Het duurt niet lang voor de echte politieke partij op de hoogte is. Op 14 januari adviseert BIJ1 iedereen ‘met klem om niet toe te treden tot deze schadelijke groep(en).’ Ook onderzoeken ze ‘mogelijkheden om juridische stappen te ondernemen.’ Daarmee lijkt de kous af — of toch niet?
Ondanks BIJ1s waarschuwing blijft de Telegram groep langzaam groeien. Oplichters (met name uit extreem-rechtse hoek) blijven via Twitter, Facebook, 4chan en Telegram links naar de groep delen. Ook blijven oplichters (zogenaamd) en goedgelovigen (oprecht) zich opwinden over de berichten die in de groep gedeeld worden. Deze variëren van gezwets tot racisme tot vervalst BIJ1 campagnemateriaal en nepnieuws – waaronder een oproep van de door ons onderzochte nep politica. Daarover doen groepsleden en bezoekers ook buiten Telegram hun beklag, wat bijdraagt aan verdere stemmingmakerij en polarisatie. Een partijlid wordt hierdoor zelfs bedreigd via sociale media; BIJ1 doet hiervan aangifte bij de politie.
Sinds de rellen van 24 januari lijkt de animo voor de groep echter af te nemen. In de nacht van 30 op 31 januari – de groep telt dan 333 leden – wordt de naam van het Telegram kanaal ineens gewijzigd. Als reden wordt genoemd ‘de grote influx van rechts-extremisme op Telegram’. Elke associatie met BIJ1 (naam, link, logo) is verdwenen, en de toon van de berichten verandert. De resterende deelnemers plaatsen nog openlijker extreemrechtse inhoud. En de profielfoto bevat nu een hakenkruis.
De mogelijke schade voor de integriteit van de verkiezingen blijft tot nu toe gelukkig beperkt. De groep bleef relatief klein, werd maar beperkt op andere sociale media platforms gedeeld, en werd niet onbedoeld verspreid door de reguliere media. De zogeheten ‘uitbraak’ bleef steken op een laag niveau.
Kieskijker maakt de bewuste keuze om geen herkenbare screenshots of andere details te delen die mensen mogelijk naar deze groep kunnen leiden. Wij werden al onpasselijk van vijf minuten lezen van groepsberichten uit de eerste dagen van het kanaal. Laat staan nu het openlijk rechts-extremistisch is geworden. Laten we ons daar allemaal verre van houden.
Kijk mee met Kieskijker via onze sociale media en onze blogs. Zie je zelf iets? Meld het ons!